Mani Ben Banaskantha: ભારતમાં સહકારી ક્ષેત્રમાં મહિલાઓની ભાગીદારીએ માત્ર આર્થિક સશક્તિકરણને પ્રોત્સાહન આપ્યું નથી પરંતુ સામાજિક પ્રેરણાના સ્ત્રોત તરીકે પણ કામ કર્યું છે. ગુજરાતના બનાસકાંઠાના રહેવાસી મણિબેન જેસુંગભાઈ ચૌધરી એક એવું નામ છે, જેમણે 2024-25માં ₹1.94 કરોડનું દૂધ વેચીને નવો રેકોર્ડ બનાવ્યો છે. તેમની સિદ્ધિ ગુજરાતના પશુપાલન ક્ષેત્રમાં સહકારી મોડેલની સફળતા દર્શાવે છે. મણિબેન જેસુંગભાઈ ચૌધરી હવે 2025માં ₹3 કરોડનું દૂધ વેચવાનું લક્ષ્ય રાખી રહ્યા છે, જે આત્મનિર્ભર ભારતના વિઝનને મૂર્તિમંત બનાવે છે.
મણિબેનની પ્રેરણાદાયી યાત્રા
કાંકરેજ તાલુકાના કસારા ગામના રહેવાસી 65 વર્ષીય મણિબેન સ્થાનિક પટેલવાસ (કસારા) દૂધ ઉત્પાદક સહકારી મંડળીને દરરોજ 1,100 લિટર દૂધ પહોંચાડે છે. 2024-25માં તેમણે 3,47,180 લિટર દૂધ પૂરું પાડ્યું, જેની કિંમત ₹1.94 કરોડ હતી. આ સિદ્ધિએ બનાસકાંઠા જિલ્લામાં "શ્રેષ્ઠ બનાસ લક્ષ્મી" શ્રેણીમાં તેમનું બીજું સ્થાન મેળવ્યું. તાજેતરમાં બદરપુરામાં એક જાહેર સભામાં તેમને સન્માન પ્રમાણપત્ર એનાયત કરવામાં આવ્યું હતું. મણિબેનની સફળતાએ ગ્રામીણ મહિલાઓ માટે પ્રેરણાદાયી ઉદાહરણ રજૂ કર્યું છે.
બનાસ ડેરી તરફથી માર્ગદર્શન
મણિબેનના નાના પુત્ર વિપુલે જણાવ્યું કે, બનાસ ડેરી તરફથી સતત માર્ગદર્શન તેમની પ્રગતિમાં મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવી છે. 2011 માં, તેમની પાસે ફક્ત 10-12 ગાયો અને ભેંસો હતી, જે હવે 230 થી વધુ થઈ ગઇ છે. હાલમાં, તેમની પાસે 140 ભેંસો, 90 ગાયો અને 70 વાછરડા છે. આ વર્ષે, તેઓ 100 વધુ ભેંસો ખરીદીને દૂધ ઉત્પાદન વધારવાની યોજના ધરાવે છે. મણિબેનના પશુપાલન કાર્યમાં 16 પરિવારો સામેલ છે, જેઓ આધુનિક મશીનોનો ઉપયોગ કરીને દૂધ એકત્રિત કરે છે. આ સામૂહિક પ્રયાસ આત્મનિર્ભરતાનું પ્રતીક છે.
ગુજરાતમાં મહિલા સશક્તિકરણ
ગુજરાતમાં પશુપાલન ક્ષેત્રમાં મહિલાઓ મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવે છે. રાજ્યમાં 16,000 થી વધુ દૂધ ઉત્પાદક સહકારી મંડળીઓમાંથી 4,150 મહિલાઓ દ્વારા ચલાવવામાં આવે છે. 36 લાખથી વધુ સભ્યોના કુલ સભ્યોમાંથી 1.1 લાખથી વધુ મહિલાઓ છે. બનાસ ડેરીમાં મહિલા પશુપાલન મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવે છે, જે દરરોજ આશરે 9 મિલિયન લિટર દૂધ એકત્રિત કરે છે. ઘણી મહિલા સભ્યો વાર્ષિક ૫ મિલિયન રૂપિયાથી વધુનું દૂધ પૂરું પાડીને આર્થિક સ્થિરતા પ્રાપ્ત કરી રહી છે.
સહકારી મંડળીઓ દ્વારા આત્મનિર્ભરતાનું ઉદાહરણ
1969માં સ્થપાયેલી બનાસ ડેરી એશિયાની સૌથી મોટી ડેરી સહકારી સંસ્થા છે, જે ગુજરાત કોઓપરેટિવ મિલ્ક માર્કેટિંગ ફેડરેશન (GCMMF) હેઠળ કાર્યરત છે. તે દરરોજ 7.5-9 મિલિયન લિટર દૂધ એકત્ર કરે છે અને અમૂલ બ્રાન્ડ હેઠળ તેના ઉત્પાદનોનું માર્કેટિંગ કરે છે. મણિબેન જેવા પશુપાલકોની સફળતા સહકારી મોડેલની મજબૂતાઈ દર્શાવે છે, જે ગ્રામીણ અર્થતંત્રને મજબૂત બનાવવામાં મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવી રહી છે.